W dniu 15 października 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok odnośnie polskiej spółki E. Sp. z o.o. Sp.k. Sprawa toczyła się przeciwko Ministrowi Finansów (sygn. C-335/19). Istotnie, zweryfikowano zgodność polskich przepisów w zakresie ulgi na złe długi w VAT z regulacjami unijnymi.  TSUE uznał, że przepisy ustawy o VAT, które przewidują szereg wyjątków uniemożliwiających zastosowanie tej ulgi, są niezgodnie z prawem wspólnotowym.

Polskie regulacje w zakresie ulgi na złe długi w VAT

Zgodnie z polskimi regulacjami (art. 89a ust. 1 – 5 ustawy o VAT) podatnik, który nie otrzymał zapłaty z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju ma możliwość skorygowania podstawy opodatkowania oraz podatku należnego o ile nieściągalność tych wierzytelności uzna się za uprawdopodobnioną (tzw. ulga na złe długi). Następuje to w sytuacji, gdy wierzytelność nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni. Okres liczony jest od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Przy czym polskie regulacje uzależniają prawo do skorzystania z ulgi od spełnienia szeregu dodatkowych warunków, które zostały zakwestionowane przez TSUE w ramach wyżej wymienionego wyroku.

Zastosowanie ulgi na złe długi wymaga m.in. aby na dzień dokonania sprzedaży oraz na dzień poprzedzający dzień złożenia korekty deklaracji:

• dłużnik nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacji;
• zarówno wierzyciel, jak i dłużnik, byli zarejestrowanymi, czynnymi podatnikami VAT (w stosunku do wierzyciela warunek należy spełnić na dzień poprzedzający złożenia korekty deklaracji).

Wyrok Trybunału w sprawie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE

Kwestia zgodności powyższych przepisów z prawem UE była od lat przedmiotem sporów pomiędzy polskimi podatnikami i organami podatkowymi. W grudniu 2018 r. w jednej z takich spraw Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie prejudycjalne. Dotyczyło ono oceny, czy przepisy Dyrektywy 2006/112/WE zezwalają na wyłączenie przez Polskę możliwości stosowania ulgi na złe długi ze względu na określony status dłużnika i wierzyciela.

W wyroku Trybunał stwierdził, że polskie przepisy, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania VAT od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej, która ma na celu skorzystanie z tego obniżenia, dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT, są sprzeczne z unijną Dyrektywą VAT.

Konsekwencje dla polskich podatników z tytułu wydanego orzeczenia

Tym samym, w opinii Trybunału, prawo do korekty podstawy opodatkowania VAT i obowiązek korekty kwoty VAT, która podlega odliczeniu, nie zależą od zachowania statusu podatnika ani przez wierzyciela, ani przez dłużnika. Finalnie Trybunał przesądził, że wskazane powyżej wymogi, które warunkują możliwość skorzystania z ulgi na złe długi, zgodnie z  przepisami polskiej ustawy są zbyt rygorystyczne.

Trybunał zwrócił uwagę, że art. 89a ust. 1a ustawy o VAT przewiduje kryterium czasu. Po jego upływie nieściągalność wierzytelności można uznać za uprawdopodobnioną (obecnie – 90 dni). Po drugie, zgodnie z art. 89a ust. 4 ustawy o VAT wierzyciel powinien zwiększyć podstawę opodatkowania i kwotę VAT należnego. Może tego dokonać, jeżeli po zastosowaniu ulgi na złe długi ureguluje lub sprzeda wierzytelność. Zdaniem TSUE przepisy rozpatrywane łącznie, stanowią same w sobie odpowiedni środek.  Odpowiada on unijnej zasadzie proporcjonalności. Niedopuszczalne jest natomiast uzależnianie prawa do korekty w ramach ulgi na złe długi od statusu dłużnika. W szczególności od okoliczności takiej jak jego aktywna rejestracja na potrzeby VAT czy też prowadzenie postępowania upadłościowego.

W rezultacie Trybunał stwierdził, że podatnik może pominąć polskie przepisy w zakresie warunków formalnych sprzecznych z prawem unijnym. Podatnik może także, opierając się bezpośrednio na przepisach prawa unijnego, zastosować ulgę na złe długi w VAT.

W konsekwencji, w związku z wydaniem orzeczenia, polscy podatnicy będą uprawnieni do zastosowania ulgi w większej liczbie przypadków niż dotychczas. Jednocześnie umożliwia ono odzyskanie kwot podatku VAT już odprowadzonego z tytułu sprzedaży, w przypadkach których przedsiębiorca nie otrzymał zapłaty oraz  w przypadkach, których na podstawie polskiej ustawy takie prawo nie przysługuje. Możliwe jest tym samym składanie korekt rozliczeń zarówno bieżących, jak i tych dotyczących nieprzedawnianiach jeszcze okresów. Co więcej, podatnicy, u których postępowania sądowo-administracyjne/podatkowe w analogicznych sprawach zakończyły się, mogą złożyć wniosek o ich wznowienie.

Skontaktuj się z nami

	Tomasz Moszczyński      Doradca podatkowy Manager mob.:  +48 698 093 468 e-mail: tomasz.moszczynski@uhy-pl.com