Utrzymanie optymalnego poziomu płynności finansowej jest zdeterminowane wieloma czynnikami. Niewątpliwie wiąże się to ze sprawnym sterowaniem kapitałem obrotowym. Śledząc cykl konwersji gotówki i zagłębiając się w czynniki determinujące płynność należy wskazać skrócenie terminu spływu należności, sprawny obrót zapasami oraz wydłużanie terminów płatności zobowiązań. Opisane metody zarządzania majątkiem obrotowym należy stosować starannie.

Drastyczne skrócenie składowych konwersji gotówki będzie się wiązać z wyższymi kosztami spółki lub ograniczeniem wielkości sprzedaży w przypadku braku akceptacji niekorzystnych dla odbiorcy warunków płatności. Nie należy również hierarchizować czynników płynności finansowej jako ważniejsze i mniej ważne. Warto jednak poświęcić większą uwagę pozycji należności. Owe należności są zagwarantowanym prawem do otrzymania w przyszłości środków pieniężnych. Inni nazywają należności jako „zamrożone” środki pieniężne, dlatego istnieje bezpośrednie powiązanie pomiędzy należnościami oraz gotówką. Nie zawsze jednak zawarta umowa sprzedaży chroniąca jednocześnie sprzedającego co do otrzymania zapłaty skutkuje terminową płatnością. Brak terminowych wpływów jest jednym z największych wyzwań przedsiębiorstw działających w Polsce i nie tylko.

Skutki powstawania zatorów płatniczych

Przeterminowanie należności może być dotkliwe dla jednostek małych lub mikro. Ich pozycja na tle większych odbiorców może być za mała do skutecznego egzekwowania należności. Nieuregulowanie długu powyżej 60 dni wiąże się z pojęciem zatoru płatniczego. Według różnych badań około 80-90% polskich firm deklaruje problemy z przeterminowanymi płatnościami. Wśród przyczyn powstawania zatorów w płatnościach należy wskazać: przyzwyczajanie dłużników do kredytowania się u sprzedających (wymusza to konkurencyjność rynków), wymuszanie kredytów przez większych odbiorców, koniunktura gospodarcza, długie terminy egzekucji sądowej oraz obciążenia podatkowe.

Skutki zjawiska zatorów płatniczych są oczywiście negatywne. Do ich grona należy zaliczyć brak możliwości terminowego regulowania zobowiązań, co skutkuje łańcuchem negatywnych konsekwencji dla kolejnych przedsiębiorstw oraz zatory płatnicze kolejnych firm. Następnym skutkiem jest ponoszenie dodatkowych kosztów powiązanych z przeterminowanymi należnościami (windykacji wierzytelności czy weryfikacji finansowej kontrahentów przez wyspecjalizowane podmioty).

Niestety wg danych podanych przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii wielkość kosztów wynikających z zatorów płatniczych jest większa dla mikro jednostek, a mniejsza dla dużych przedsiębiorstw (jako % od ogółu poniesionych kosztów). Kolejnym efektem zatorów płatniczych jest ograniczanie inwestycji oraz wprowadzania nowych produktów na rynek co jest hamulcem do rozwoju przedsiębiorstw. Powodem tego jest fakt, że inwestycje charakteryzują się wysoką elastycznością i w przypadku braku środków na ich przeprowadzenie można je przesunąć w czasie. Ostatnim skutkiem zatorów płatniczych, który warto przytoczyć jest ryzyko narażenia reputacji. W kontekście międzynarodowym regularne opóźnienia w płatnościach mogą skutkować ograniczeniami współpracy zagranicznych przedsiębiorstw z polskimi firmami.

Zmiany niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych

Aby zminimalizować negatywne skutki została wprowadzona od 2020 roku Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Wśród jej najważniejszych zmian należy wymienić:

• Maksymalnie 30-dniowy termin zapłaty dla podmiotów publicznych. Termin liczony jest od dnia doręczenia faktury, natomiast wyjątek stanowią podmioty lecznicze.
• Maksymalnie 60-dniowy termin zapłaty w tzw. relacjach biznesowych asymetrycznych. Dotyczy operacji, w których sprzedawcą jest mikro, mała lub średnia firma, a kupującym – znacznie większe przedsiębiorstwo.
• Możliwość odstąpienia od umowy, gdy termin zapłaty wynosi więcej niż 120 dni.
• Obowiązek udowodnienia, że termin nie jest rażąco nieuczciwy, przejdzie na dłużnika. Dotyczy to przypadków kiedy podmioty sobie równorzędne ustalą termin zapłaty dłuższy niż 60 dni.
• Kary pieniężne od Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dla nierzetelnych przedsiębiorstw. Przy ustalaniu wysokości kary będzie brana pod uwagę wartość niezapłaconych faktur. Kary nie otrzymają dłużnicy, którzy spóźnili się z płatnością, ponieważ sami nie otrzymali pieniędzy od swoich kontrahentów.
• Coroczny obowiązek składania sprawozdań ministrowi ds. gospodarki przez osoby prawne, których dochód przekracza rocznie 50 mln euro. Sprawozdania dotyczą terminów zapłaty stosowanych przez osoby prawne objęte obowiązkiem. Będą dostępne do publicznej wiadomości.

Inne przykłady zmian niektórych ustaw ograniczających występowanie zatorów płatniczych

• Ulga na złe długi w PIT i CIT. Rozwiązanie to zostało wprowadzone na wzór mechanizmu istniejącego w podatku VAT. Wierzyciel, który nie otrzyma zapłaty w ciągu 90 dni liczonych od upływu terminu z umowy lub faktury, może pomniejszyć podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym o wartość netto nieuregulowanej faktury. W celu mobilizacji do terminowej zapłaty dłużnik jest zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę zobowiązania, którego nie zapłacił.
• Wpisanie wydłużania terminów zapłaty do katalogu czynów nieuczciwej konkurencji.
• Wzrost wysokości ustawowych odsetek handlowych z 9,5% do 11,5%.
• Większe rekompensaty dla wierzycieli z tytułu kosztów odzyskiwania należności. Od nowego roku zostały wyznaczone trzy progi:

1. • 40 EURO – jeśli kwota zobowiązania nie przekracza 5000 zł;
   • 70 EURO – jeśli kwota zobowiązania jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
   • 100 EURO – jeśli kwota zobowiązania jest równa lub wyższa od 50 000 zł.
   • Łatwiejsze zabezpieczenie roszczeń na drodze sądowej. Dotyczy to spraw o roszczenia z tytułu transakcji handlowych, których wartość nie przekracza 75 000 zł.

Sytuacja polskich przedsiębiorstw w obliczu pandemii COVID-19

Odnosząc się to płynności finansowej należy również zaprezentować obecną sytuację polskich przedsiębiorstw, które są w znaczący sposób dotknięte skutkami obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią. Według raportu „Polski mikro, mały i średni biznes w obliczu pandemii COVID-19” zaprezentowanego przez PWC ponad 90% firm MSP w Polsce odnotowało zakłócenia w bieżącej działalności wynikające ze społecznej izolacji i zmian zachowań konsumentów. Jedna trzecia ankietowanych przedsiębiorstw odnotowała spadek przychodów o 50% w stosunku do analogicznego okresu w 2019. Największy spadek przychodów z tej grupy odnotowały przedsiębiorstwa miko zatrudniające do 9 pracowników. 51% procent firm z sektora przemysłu ograniczyło zatrudnienie w związku z pandemią koronawirusa oraz jej skutkami ekonomicznymi. Połowa badanych doświadcza także problemów z utrzymaniem płynności finansowej. Zagrożonymi jej utraty są również przedsiębiorstwa z sektorów, które nie są bezpośrednio na pierwszej linii uderzenia kryzysu gospodarczego. Według autorów raportu bardzo istotne jest utrzymanie dostępu do finansowania bieżącego dla przedsiębiorstw, które na bieżąco realizują zamówienia produkcyjne. Z opublikowanego raportu wynika również, że większość firm (59,3%) nie jest w stanie utrzymać płynności finansowej bez zwalniania pracowników dłużej, niż 3 miesiące. Sposobem na utrzymanie płynności poza publicznymi dofinansowaniami wydaję się być faktoring.

Źródła artykułu:

https://vindicat.pl/baza-wiedzy/ustawa-o-zatorach-platniczych-2020-jakie-zmiany-wprowadza-i-kogo-dotyczy/

https://www.gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia/zielona-ksiega-nt-zatorow-platniczych

https://www.pwc.pl/pl/pdf/polski-mikro-maly-sredni-biznes-w-obliczu-pandemii.pdf

Skontaktuj się z nami

	Dominik Kasperski          Starszy Konsultant Departament Audytu mob.:  +48 698 093 468 e-mail: tomasz.moszczynski@uhy-pl.com