Pandemia koronawirusa SARS-Cov-2 jest już „ekonomicznym trzęsieniem ziemi” dla gospodarki nie tylko Polski, ale i praktycznie całego świata. Mimo, że uderzenie wirusa w nasz kraj i Europę miało miejsce pod koniec lutego i na początku marca 2020 r., wpłynie ono w istotny sposób  na sprawozdawczość finansową polskich przedsiębiorstw już za rok 2019, niezależnie od tego, czy podstawą tej sprawozdawczości jest ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej „UoR”, „ustawa”), czy przepisy międzynarodowego prawa bilansowego („MSR/MSSF”).

Sprawozdanie finansowe sporządzane zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości oraz sprawozdania sporządzane na bazie regulacji MSR/MSSF

Wyzwania, stojące zarówno przed kierownictwem jednostek sporządzających sprawozdania finansowe za okresy kończące się w dniu 31.12.2019 zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości, jak i tymi, którzy swoje sprawozdanie sporządzają na bazie przepisów prawa międzynarodowego (MSR/MSSF) w kontekście wpływu pandemii, będą bardzo podobne. W pierwszej części opracowania skupimy się na jednostkach raportujących zgodnie z wymogami ustawy.

Dlaczego i w jaki sposób pandemia wpłynie na sprawozdanie za rok 2019?

Zgodnie z wymogami  art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej „UoR”, „ustawa”), kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego. W przypadku jednostek, dla których rok sprawozdawczy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, będzie to dzień nie późniejszy niż 31 marca 2020 r. Znajdujemy się zatem właśnie w okresie, w którym zarządzający i służby finansowo-księgowe zdecydowanej większości polskich przedsiębiorstw finalizują pracę związane z przygotowaniem rocznego sprawozdania finansowego.

Organizacje takie jak Polska Izba Biegłych Rewidentów, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce i Krajowa Izba Doradców Podatkowych, które zrzeszają m.in. biegłych rewidentów, księgowych i doradców podatkowych, zwróciły się już z apelami do Rządu RP o przesunięcie wspomnianego terminu. Niestety, na dzień pisania tego artykułu, apel ten nie znalazł odzwierciedlenia w żadnej z propozycji wsparcia polskich przedsiębiorstw, jakie przedstawił rząd.

Chciałbym podkreślić, przyjmując optymistyczne, choć chyba mało realne założenie, że nawet jeżeli rząd  przychyli się do postulatów środowiska i przesunie datę sporządzenia sprawozdań finansowych za rok 2019,  to sama data nie jest tu najistotniejsza. Koniec końców, kierownik jednostki i tak będzie zobligowany do przeanalizowania tzw. wydarzeń po dniu bilansowym, czyli w pierwszej kolejności tych istotnych zdarzeń, które nastąpiły pomiędzy dniem kończącym rok obrotowy, a dniem sporządzenia sprawozdania finansowego, jak również w kolejnym kroku tych, które miały miejsce w późniejszych okresach, aż do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Niestety, już dzisiaj można z dużą dozą pewności stwierdzić, że pandemia jest wydarzeniem, które istotnie wpłynie na sytuacją finansową i majątkową polskich przedsiębiorstw.

Analiza wydarzeń po dniu bilansowym

Ze względu na wpływ na sprawozdanie finansowe, zdarzenia te można podzielić na:

1. dostarczające dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy, czyli zdarzenia, które najczęściej wymagają jeszcze wprowadzenie korekt w sprawozdaniu finansowym;
2. wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym, czyli takie, które nie wymagają wprowadzenia korekt liczbowych w sprawozdaniu, ale które są na tyle istotne, że należałoby je przedstawić w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego.

Co do zasady, wybuch epidemii spełnia definicje wydarzenia wskazującego na stan zaistniały po dniu bilansowym.  Sporządzając sprawozdanie za okres kończący się w dniu 31.12.2019 r. lub później, zgodnie z wymogami ustawy, kierownicy jednostek będą zobligowani ująć w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do tego sprawozdania informacje na temat panującej pandemii. Ponadto, będą musieli przedstawić ich wpływ na sytuację majątkową, finansową oraz wynik finansowy jednostki na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego.

Zdaję sobie sprawę, potwierdzają to również odbyte przeze mnie rozmowy z Zarządami oraz organami nadzorczymi naszych Klientów, że na chwilę obecną trudno ocenić szacunkową kwotę skutków pandemii i ich wpływu na sytuację jednostki.  Ujawnienie następstw, w przypadku wielu przedsiębiorstw, będzie miało charakter bardziej opisowy. Na pewno jednak już w tym momencie można wskazać zarówno przedsiębiorstwa, jak i całe branże (handel detaliczny, turystyka i rekreacja, przewóz osób), gdzie wpływ ten może być na tyle istotny, że już dziś może wskazywać na znaczącą niepewność w zakresie zdolności jednostki do kontynuacji działalności. W tym przypadku ujawnienie to nabiera jeszcze większej wagi.

Przedstawienie skutków pandemii jako istotnego wydarzenia po dniu bilansowym, a zdolność jednostki do kontynuacji działalności

Co do zasady, sprawozdanie finansowe sporządza się przy założeniu kontynuacji działalności Spółki. Zgodnie z wymogami ustawy, ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego. We wprowadzeniu do sprawozdania finansowego kierownictwo jednostki jest zobowiązane wskazać, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności.

W przypadku, gdy skutki pandemii wskazują na znaczącą niepewność co do możliwości kontynuowania działalności, poza wskazaniem zawartym we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego, kierownictwo jednostki jest zobowiązane do przedstawienia w dodatkowych informacjach i objaśnieniach opisu tej niepewności. Informacja powinna zawierać również opis podejmowanych bądź planowanych przez jednostkę działań mających na celu eliminację tej niepewności.

W pesymistycznym wariancie, zgodnie z art. 29 ustawy, jeżeli założenie kontynuacji działalności na dzień sporządzania sprawozdania finansowego nie jest zasadne, zmianie podlegają podstawowe zasady wyceny aktywów i zobowiązań jednostki. W takiej sytuacji wycena aktywów jednostki powinna zostać przeprowadzona po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Jednostka jest również wówczas zobowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.

Piotr Woźniak
Biegły rewident, ACCA
Partner Zarządzający
UHY ECA Audyt